BẠN & TRÀ

            Đầu xuân viết chút gì bây giờ. Mà nói là đầu xuân cũng chẳng phải, tháng 2 âm lịch rồi. Lạnh chưa hết cũng chưa tới lúc nắng chang chang. Cô cháu gái mang tặng cái chén tống bằng bạc. Ôi dào sực tỉnh với cái không khí vừa đủ thế này, có lẽ chỉ có ấm trà là phải nhẽ. Con bé cháu cũng là bạn trà tâm đắc nhất. Tính tôi hay viết theo kiểu đặt câu của văn nói. Nghĩ sao viết toạc ra như vậy, có người bảo hay, dễ hiểu , cơ mà cũng có người nói là thô thiển. Thây kệ, đó là đánh giá thì thế nào cũng được. Nhưng trong chuyện nói về chén trà thì dẫu theo kiểu nào đi chăng nữa, trong không gian nào đi chăng nữa, vẫn rất dễ tìm ra trong chén trà những miên man tâm tình của những kẻ như bọn ta, hihi! Tự cho mình là những tao nhân mặc khách. Thưởng trọn vẹn tiệc trà để cảm nhận vị trà trong từng giác quan, tựa hồ như được trải hết lòng mình với bạn tâm giao. 

            Cháu gái tôi đây làm trong ngành du lịch, nhiều năm nay tôi vẫn gọi nó là bà “Đồ gàn”, nó học Hán Nôm của Đại học Huế. Mà nó gàn thật, chính cái gàn ấy lại hợp với tôi. Hai chú cháu có thể trò chuyện cả ngày mà không hết, nhiều năm rồi mà vẫn có chuyện để nói với nhau. Nếu vì một lý do nào đó, người nhà nó muốn hỏi và tìm nó, thì ai cũng sẽ là: “tìm sang bên nhà chú Sỏi”.

            Biết cả hai chú cháu thích uống trà, ông hàng xóm nguyên là phó giám đốc sở công an nói : “Trà thì có gì thú vị lắm đâu, đắng bỏ mẹ, đã thế uống vào còn mất ngủ!”. Đúng thế! Vị đắng và sự mất ngủ ấy, khiến tình cảm của người ngoại đạo lần đầu thưởng thức dễ bị chia phôi, nhất là những người thiếu tính kiên nhẫn. Nghĩ nghiêm túc để nói về trà, có gì đó rất giống với người con gái quen sống vội, tác phong hiện đại, nhất là những cô gái trẻ, nó phảng phất chút e dè, nhút nhát, thậm chí xa cách ngay từ buổi sơ giao. Nhưng cứ mạnh dạn mà làm quen, mà tiếp xúc, càng tiếp xúc nhiều, sẽ thấy trong những vị đắng kia là cả một tình cảm dạt dào. Có thể một chút mất ngủ sẽ là một mối gắn kết thân thương, khó mà dứt ra được. Có câu thành ngữ “Khổ Tận Cam Lai”. Hóa ra trong thú uống trà cũng thế, vẻ đắng khó chịu từ cái nhấm nháp đầu tiên. Nhưng ngay sau cái đắng ấy là vị ngọt thanh cứ nhấn nhá, ẩn hiện mãi trong vị giác của người thưởng trà. Phải có thời gian mới cảm ra vị ngọt của trà, phải có thời gian mới hiểu rằng trà có hậu vị, trà chỉ ngon khi bắt đầu bằng vị đắng. Còn về sự mất ngủ ư, uống thường xuyên thì sẽ chẳng mất cái gì cả. Cuộc sống nơi trần tục nhiều hệ lụy, trà giúp cho con người tỉnh được mộng trần, rửa được lòng tục, xoá tan cảm giác tĩnh mịch trong tâm hồn. Uống trà là một lối tiêu khiển thanh đạm được tất cả mọi giới ưa chuộng. Pha trà mời khách cũng phải tốn nhiều công phu hàm dưỡng lắm chứ. Thật là trân trọng ở cách dâng mời nhiều ngụ ý. Dù mưa nắng, sớm chiều, buồn vui, khách không thể từ chối một chén trà trong khi gia chủ trang trọng hai tay dâng mời.

            Thưởng thức trà là cả một nghệ thuật, từ không gian bài trí, từ chỗ ngồi, đến trà cụ. Khi có trà ngon thì cách pha trà là nghệ thuật mang tính triết luận, người uống trà phải đạt được trạng thái thanh tịnh nhất trong tâm hồn, người uống trà thế này gọi theo lối tôn sùng là người thưởng trà (Người thưởng trà tôi vẫn gọi là Trà Nô). Vâng! đã là Trà Nô thì phải có kiến thức uyên thâm về trà, pha chế đơn giản nhưng lại rất khắt khe về hương và vị.

            Tất - lẽ - dĩ - ngẫu trà ở đây là trà khô, được hãm bằng nước sôi và rót ra chén thưởng thức. Pha trà không quá phức tạp nhưng cũng không phải đơn giản. Nước máy không thể phà trà được. Chú cháu nhà Sỏi thường dùng nước mưa. Hôm nay cháu sốt sắng pha trà, tôi nhìn theo tay nó. Tất pha trà phải dùng nước nóng, nhưng nóng bao nhiêu thì mỗi loại trà lại thích hợp với một nhiệt độ khác nhau. Nó cần nhiệt độ cao để phá vỡ các kết cấu và phát tán hương vị. Nhưng cũng cần hiểu, phải dùng nước nguội hơn cho các loại trà có hương vị tinh tế. Có loại trà như Long tỉnh nước quá nóng sẽ làm trà bị “cháy”, làm mất đi các hương vị tinh tế. Nhưng nước quá nguội cũng sẽ làm hương vị trà yếu đi rất nhiều vì các hợp chất trong trà không được hòa tan.

            Khi lấy trà cho vào ấm gọi là đong trà, phải dùng thìa tre hoặc gỗ, tránh bốc lấy bằng tay vừa mất vệ sinh, không lịch sự lại vừa làm mất hương trà do dầu ở tay gây ra. Chờ cho nước sôi thì rót vào ấm để thức trà, nhiều người gọi là “tráng trà”, ôi nghe ngang quá! Trà vốn chế biến cẩn thận thì sạch chứ có bẩn đâu mà “tráng”, “thức trà” thì nghe ngon và hay hơn. Tay con gái mềm mại, thức trà rất dẻo xoay theo chiều kim đồng hồ trông có khác gì nghệ sỹ múa. Tôi chợt hình dung trong gia đình, người nhỏ pha trà mời người lớn, phụ nữ pha trà mời đàn ông. Người ta có thể cùng uống trà trong yên lặng suy ngẫm, như để giao hoà với thiên nhiên. Thật tuyệt vời nếu bố mẹ chồng của cháu gái tôi cũng là Trà Nô để lấy lòng bố mẹ chồng bằng kỹ thuật điêu luyện thế này thì tuyệt đỉnh, chẳng còn gì hơn để nói.

            Theo Sỏi một bộ đồ trà cụ đủ để dùng gồm có 1 khay, 1 ấm, 1 lồng lọc, 1 tống, 3 chiếc quân, 1 hoả lò, 2 ấm đun nước, một kẹp để gắp chén, một thông vòi. Thông thường, một bữa trà thường sử dụng “Nhất tống tam quân” (1 ấm ba chén). Các cụ có dặn là “Trà tam, tửu tứ, du hành nhị”. Tối đa người xưa cũng chỉ khuôn lại 3 người dùng trà để hạn chế tạp khách, giữ cái sự cái tao nhã của bữa trà. Khi rót nước vào ấm để hãm trà bao giờ cũng rót theo nguyên tắc từ thấp đến cao, rót từ từ rồi mạnh dần nhằm làm cho các cánh trà được ngấm đều. Khi trà đã ngấm, ta trút ra chén tống rồi từ đó rót đều ra các chén nhỏ “quân”. Làm như vậy, lượng trà vào các chén là như nhau, không có chén nào đậm quá hay nhạt quá.

            Uống trà cũng phải uống chậm, từng ngụm nhỏ, để cảm nhận vị thơm ngon của trà, hơi ấm cuả chén trà tỏa vào vào không gian, tràn ra hai bàn tay ấp ủ nâng chén trong muà đông tháng giá, làm ấm lòng lên đấy. Thường thường người uống trà khi nâng chén lên không uống ngay mà vừa nâng vừa đỡ, lòng bàn tay chụm che kín miệng chén, đồng thời đưa cao chén trà lên sát mũi, để làm gì ạ! Để hít hà cái hương thơm nồng, từ cái hương trà có thể đoán trước được vị ngon của chén trà. Sau đó mới nhâm nhi từng ngụm. Không chỉ thưởng thức trà bằng vị giác mà người thưởng trà còn biết cảm nhận bằng mọi giác quan, từ vị giác, thị giác đến khứu giác, thính giác. Uống trà cùng nhau là một cách biểu thị sự tâm đắc, trình độ văn hoá và cảm tình của các Trà Nô. Bên ấm trà ngon, người cùng uống tâm đầu ý hợp, dưới ánh trăng thanh gió mát mà luận bàn thế sự thì còn gì thú vị hơn nữa. Bạn trà kinh niên của Sỏi là một cô gái trẻ, khi hai chú cháu ngồi với nhau bên chén trà thường dùng chuyên Tử sa nhị ẩm. Nhị ẩm là hợp lý khi uống trà với một người tri kỷ trong một không gian yên tĩnh, vắng lặng. Hai người nói lên tâm tình của mình bằng tất cả tấm lòng chân tình, chia sẻ những câu chuyện nhẹ nhàng và sâu lắng, rất mực trong sáng và tao nhã.

            Sỏi thích trà, thích nhất là “Trà tầu - Ấm đất”, dùng thường xuyên nhiều năm nay, cũng say mê cố công để có nhiều những chiếc ấm đẹp. Chủ yếu là ấm Tử sa, mỗi loại dưỡng và để dùng cho một loại trà. Mỗi khi tàn tiệc trà bảo quản ấm cũng thành thói quen, rất cẩn thận cầu kỳ. Khi pha trà xong thì đổ hết bã trà trong ấm đi, dùng nước sôi tráng sạch trong và ngoài ấm rồi dùng khăn sạch để lau, thường gọi là dưỡng ấm, xong rồi để ấm ở nới khô thoáng. Nếu không đổ bã trà mà để quên trong ấm đến khi trà bị thiu mốc ngấm vào làm hỏng ấm, do ấm Tử sa hấp thụ mùi rất tốt. Kiêng kị tuyệt đối không rửa ấm bằng xà phòng hay nước rửa bát vì mùi hóa chất có thể ngấm sâu vào trong ấm rất khó tẩy đi. Chỉ rửa ấm bằng tay dưới dòng nước sạch là đủ, sau đó dùng khăn khô lau lại. Nếu có thời gian thì nên lau ấm thật kỹ bằng khăn không xơ hoặc dùng tay đẻ xoa, chà xát trên thâm ấm (mùa đông lạnh cắt da mà cầm chiếc ấm vừa pha trà xong, ấm sực lên xoa thú lắm ấy) khi đó chiếc ấm sẽ lên nước bóng rất nhanh theo thời gian. Nhìn chiếc ấm tử sa yêu thích cứ bóng lên từng ngày thì sẽ càng yêu quý chiếc ấm ấy hơn.